Od ziarna do filiżanki – wszystko, co musisz wiedzieć o kawie

Kawa to jeden z najpopularniejszych napojów na świecie, ale zanim aromatyczne ziarna trafią do naszej filiżanki, przechodzą długą drogę – od uprawy na plantacjach po proces palenia i parzenia.
W tym artykule szczegółowo omówimy, gdzie i jak rośnie kawa, czym różnią się odmiany Arabica i Robusta, jakie są metody zbioru i obróbki, a także jak rozpoznawać jakość kawy na podstawie punktacji.

 Gdzie i jak rośnie kawa?

Kawa to roślina wymagająca specyficznych warunków klimatycznych. Uprawia się ją głównie w tzw. pasie kawowym (Coffee Belt), który obejmuje tropikalne rejony Ameryki Południowej i Środkowej, Afryki oraz Azji.

 Optymalne warunki uprawy
• Klimat: Kawa najlepiej rośnie w strefie równikowej, gdzie temperatury wynoszą 18–24°C dla Arabiki i 24–30°C dla Robusty.
• Wysokość:
• Arabica: 600–2200 m n.p.m.
• Robusta: 0–800 m n.p.m.
• Gleba: Żyzna, bogata w minerały, najlepiej wulkaniczna lub gliniasta.
• Opady: 1200–2200 mm rocznie, równomiernie rozłożone.

Cykl życia kawowca

Kawowiec to roślina długowieczna, której uprawa wymaga cierpliwości.
• Kwitnienie: W zależności od regionu, kwitnienie następuje raz lub dwa razy w roku, tuż po porze deszczowej.
• Owocowanie: Owoce (tzw. wiśnie kawowe) dojrzewają od 6 do 9 miesięcy w przypadku Arabiki i od 9 do 11 miesięcy w przypadku Robusty.
• Plonowanie: Pierwsze zbiory następują po 3–5 latach od posadzenia drzewa.

Odmiany kawy: Arabica vs. Robusta

Arabica (Coffea arabica)
• Smak: Delikatny, bardziej złożony, z nutami owocowymi i kwiatowymi.
• Zawartość kofeiny: 0,8–1,5%.
• Wysokość upraw: 600–2200 m n.p.m.
• Najpopularniejsze odmiany: Bourbon, Typica, Gesha, SL28.

Robusta (Coffea canephora)
• Smak: Mocniejszy, ziemisty, gorzki.
• Zawartość kofeiny: 1,7–3,5%.
• Wysokość upraw: 0–800 m n.p.m.
• Najpopularniejsze odmiany: Nganda, Erecta.

Metody zbioru i obróbki ziaren kawy

Zbiór
• Ręczny (hand-picking): Dokładny, ale kosztowny – stosowany głównie w uprawach Arabiki.
• Mechaniczny: Szybszy, ale mniej selektywny – powszechny na dużych plantacjach Robusty.

 Obróbka ziaren
• Metoda sucha (natural): Owoce suszy się na słońcu, nadając kawie słodkie, owocowe nuty.
• Metoda mokra (washed): Ziarna są myte i fermentowane, co zapewnia czystszy, bardziej kwasowy profil.
• Honey (półsucha): Pośrednia metoda, pozostawiająca część miąższu na ziarnach, co wpływa na kremowość kawy.

 Proces palenia kawy

Palenie to kluczowy etap wpływający na smak i aromat kawy.
• Light roast (jasne palenie): Owocowe, kwasowe nuty.
• Medium roast (średnie palenie): Zbalansowany smak, lekka słodycz.
• Dark roast (ciemne palenie): Mocne, dymne nuty, niska kwasowość.

Defekty kawy i ich wpływ na jakość

Defekty kawy mogą wynikać z nieprawidłowej uprawy, obróbki lub przechowywania.

Najczęstsze defekty:
• Ziarna czarne: Powodowane pleśnią – nadają kawie nieprzyjemny smak.
• Ziarna uszkodzone przez owady: Obniżają jakość naparu.
• Nadmiernie fermentowane owoce: Mogą nadawać kawie zjełczały posmak.

Punktacja kawy i jej znaczenie

Kawa oceniana jest w skali Specialty Coffee Association (SCA), gdzie 100 punktów to najwyższa jakość.

Skala ocen:
• 90–100 pkt: Kawa wybitna.
• 85–89 pkt: Kawa wysokiej jakości.
• 80–84 pkt: Kawa specialty.
• <80 pkt: Kawa komercyjna. Wysoka punktacja oznacza nie tylko lepszy smak, ale także czystszy skład – bez defektów i pleśni, które mogą być szkodliwe dla zdrowia.

 Dobra kawa to wynik długiego procesu – od wyboru odpowiedniej odmiany, przez zbiór, obróbkę i palenie, aż po ocenę jakości. Znając te wszystkie aspekty, możemy świadomie wybierać kawy o najwyższym standardzie, które nie tylko smakują lepiej, ale są też zdrowsze.

Czy wiesz, skąd pochodzi Twoja ulubiona kawa?

Podziel się w komentarzu!